Foto: Printscreen
Most preko Drine u Višegradu predstavlja remek djelo mostogradnje. Sagrađen je u vremenu od 1571. do 1577. godine po želji i naredbi Mehmed-paše Sokolovića. Mehmed-paša Sokolović rođen je 1505. u selu Sokolovićima blizu kasabe Rudo u višegradskom kadiluku, odakle je kao dječak odvojen od svojih roditelja i odveden u Tursku. U to vrijeme postojao je običaj poznat kao Divširma, odnosno “Danak u krvi”, kao vid redovnog oporezivanja u Otomanskom carstvu.
Danak u krvi je podrazumijevao nasilno odvođenje hrišćanske djece u Tursku gdje su prevođena u Islam i školovana u njihovim vojnim školama gdje su postajali Janjičari, elitni vojnici turskog carstva. Otac mu se zvao Dimitrije, a dječaku su na krštenju dali ime Bajo. Umro je u Istanbulu 1579.
Bio je veliki vezir od 1565.-1579. u vrijeme trojice sultana: Sulejmana Veličanstvenog (1520-1566), Selima II (1566-1574) i Murata III (1574-1595). Istakao se kao sposoban vojskovođa u ratovima Otomanskog carstva protiv Ugarske i Austrije (1526-1533). Bio je zapovjednik dvorske straže 1543. a potom biva unaprijeđen 1546. u kapudan-pašu. Položaj trećeg vezira dobio je 1555. a 28. jula 1556. unaprijeđen je na položaj velikog vezira. Veliku vojnu vještinu potvrdio je pobjedom u bici pod Sigetom u kojoj je 1566. poginuo sultan Sulejman Veličanstveni. Oženio se kćerkom sultana Selima II, princezom Esmahan 1562. Poznat je kao naručioc i ktitor mnogih sakralnih i profanih zdanja širom Otomanskog carstva. Uticao je na odluku otomanskih vlasti da se 1557. godine obnovi Pećka patrijaršija, na čijem čelu je bio vezirov rođak patrijarh Makarije Sokolović, i na taj način Srpska pravoslavna crkva ponovo stekne samostalnost.
Izgradnja mosta povjerena je Kodža Mimar Sinanu (15. april 1489.-17. juli 1588.), jednom od najvećih arhitekata svog vremena poznatog i kao “veliki arhitekta Sinan”. Rođen je 1489. godine u blizini mjesta Kayseri u centralnoj Anadoliji, u hrišćanskoj, vjerovatno grčkoj porodici. Odveden je u janičarske trupe 1511. Učestvuje u mnogim vojnim akcijama od centralne Evrope do Irana i Iraka. Brzo je napredovao od konjičkog oficira do vojnog inženjera. Veliku reputaciju stekao je nakon što je za par dana sagradio most preko rijeke Pruth u Moldaviji. Bio je glavni arhitekt u vrijeme četiri sultana Selima I, Sulejmana I, Selima II i Murata III. Krećući se sa vojnim trupama širom Evrope i Azije upoznavao je arhitektonska djela raznih epoha i civilizacija, što je uticalo na njegov stvaralački rad. Arhitekta je oko 360 različitih građevina; 84 džamije, 51 mesdžida, preko 40 hamama, 8 mostova, 17 javnih kuhinja (imareta), 35 palata, 3 bolnice… Među najznačajnija djela ubrajaju se Sulejmanija džamija (1550.) u Istambulu i Selimija džamija(1557.) u Edirnu, Turska. U gradnji mostova maestralno je kombinovao umjetničke i funkcionalne vrijednosti.
Najstariji dokumenti u vezi mosta su o eksproprijaciji zemljišta potrebnog za njegovo građenje (Sidžil višegradskog kadiluka). Jedinstvenost višegradskog mosta, uglavnom, je u njegovom obliku – naglo savijena konstrukcija koja se sastoji od dijela sa jedanaest lukova što premošćuju Drinu i rampe sa četiri luka pomoću kojih se most pod pravim uglom spaja sa lijevom obalom, prateći položaj zemljišta. Iznad lukova čitavom dužinom mosta proteže se u kamenu profilisani vijenac iznad koga je ograda mosta. Iznad šestog stuba nalazi se sa obe strane proširenja. Sa desne strane je kameno platno u čijoj niši su dvije ploče sa natpisom. Gornji stariji natpis ispisan je 1571/72. godinu a donji 1577/78. godinu. Širina kolovoza je preko 6,0 m. Zidovi parapeta su široki 60 cm i dugi 179,44 m.
Most Mehmed Paše Sokolovića je upisan na UNESCO Listu svjetske baštine na 31. sjednici Komiteta za svjetsku baštinu, održanoj od 23. juna do 2. jula 2007 u Christchurchu, Novi Zeland, odlukom broj 31 COM 8B.34.
Univerzalna vrijednost mosta u Višegradu je nepobitna sa istorijskog i arhitektonskog stajališta. Most je predstavnik jednog istorijskog perioda u razvoju graditeljstva i mostogradnje, a izgradio ga je jedan od najpoznatijih graditelja Otomanskog carstva.
Poseban značaj mosta je u tome što svjedoči o usvajanju i prilagođavanju tehnika tokom dugog istorijskog procesa. On takođe svjedoči o važnim kulturnim razmjenama između različitih civilizacija. Njegova simbolična uloga je značajna u istorijskom smislu, posebno s aspekta različitih konflikata koji su se dešavali tokom 20. vijeka.
Kako most danas izgleda, prikazano je u narednom videu:
(Balans/unescobih.mcp.gov.ba)