Foto: Balans
Teško je precizno reći kada su Živinice dobile status naseljenog mjesta kakvo poznajemo danas. Ali je sigurno da su Živinice još u periodu srednjeg vijeka imale izuzetan kulturni i ekonomski značaj za ovaj kraj.
O tom vremenu brojni spomenici i kulturno naslijede svjedoči i danas kad Živinice predstavljaju naselje koje se proteže u dolini dvije rijeke, Spreče i Oskove i kome gravitiraju brojna manja naselja u krugu od desetak kilometara. Ovaj kraj je bogat vodom, a blizina jezera Modrac i brojnih manjih tokova koji se spuštaju s obronaka planina Konjuh, Majevica i Ozren bile su dovoljan razlog da se na području Živinica izgradi veliki broj vodenica i mlinova. Neke od tih vodenica su stare i po 100 godina, mada je danas samo njih nekoliko u upotrebi.
Kao dokaz važnosti ovog naselja ostao je veliki broj stećaka iz perioda srednjeg vijeka, po kojima je ovaj kraj poznat. S obzirom da potiču iz različitih perioda raznovrsnih su oblika i motiva, a neki od njih su izuzetno specifični i rijetki pa stoga imaju i posebnu vrijednost. Jedini stećak s epitafom se danas nalazi u Osnovnoj školi Đurdevik. Mak Dizdar je rekao „U stećcima je tajna Bosne“. I zaista, gledajući te masivne komade kamena, maštovito ukrašene, pažljivo smještene i stotinama godina očuvane, imate utisak kao da je na vama da odgonetnete neku davno skrivenu tajnu ovih prostora, neku priču još neispričanu.
Nekropola stećaka ‘Rajsko jezero’ nalazi se u naselju Bašigovci. Nastala je planskim izmještanjem stećaka sa dvije lokacije – Topličkog polja i naselja Višća na magistralnom putu Živinice – Banovići. Ideja je bila da se na turističkoj lokaciji, okolici Rajskog jezera u Bašigovcima izmjesti 29 stećaka, prilično devastiranih, a u svrhu njihovog očuvanja i prezentacije potencijalnim posjetiteljima, te u edukativne svrhe. Od ukupnog broja stećaka, njih pet je ukrašeno. Od ukrasa se naročito ističe stećak sa konjanikom koji u ruci drži koplje, a prisutni su i motivi polumjeseca i bordura.
Nekropola je uređena na način da odražava autohtonu lokaciju izmještenih stećaka, a uz Rajsko jezero zaista predstavlja jedinstven pejzaž živiničkog kraja. Napominjemo da je jezero pogodno za kupanje, što ovu lokaciju čini izuzetnom za posjetu u ljetnim danima.
(Balans/Grad Živinice)