Foto: Wikipedia
Bosanskohercegovačka javnost, a posebno tuzlanska, danas je prisjeća jednog velikog čovjeka, Muahmeda Šefketa efendije Kurta koji je na Badnjak prije 84 godine, spasio svoje srpske komšije od pokolja.
Muhamed Šefket ef. Kurt rođen je u Travniku 1879. godine. U Tuzlu je doselio 1925. godine i ostao muftija sve do 1933. godine, kada je izabran za člana Ulema-medžlisa u Sarajevu.
Efendija Kurt je, između ostalog, posebno ostao upamćen kao veliki humanista jer je na Badnji dan 1942. godine, spasio Saborni hram u Tuzli i svoje srpske komšije od ustaškog režima. Za taj svoj poduhvat poslije, u socijalističkoj Jugoslaviji odlikovan je ”Ordenom bratstva i jedinstva prvog reda“.
Naime, početkom rata 1941. godine, 108 najviđenijih sarajevskih muslimana, današnjih Bošnjaka, usvojilo je rezoluciju u kojoj se konstatuje teško stanje i progon srpskog stanovništva i traži da se to prekine.Slične rezolucije su donesene u Banja Luci, Prijedoru i Bijeljini. U Mostaru takva rezolucija je osvojena 21. oktobra 1941. godine. 11. decembra 1941. izglasana je i Tuzlanska muslimanska rezolucija. Značaj Tuzlanske rezolucije leži u činjenici što je donesena svega nekoliko dana nakon pokolja 300 Bošnjaka u selu Koraj podno Majevice 28. novembra 1941. godine od strane pripadnika četničkog pokreta. Početkom januara 1942. godine saznalo se da ustaše spremaju pokolj tuzlanskih Srba, kao odmazdu za likvidaciju grupe ustaša zarobljenih kod Doboja, a koje su četnici strijeljali na Ozrenu.
Mirzet Ibrišimović: ”Taj planirani zločin, kao i istovremeni plan likvidacije većeg broja porodica u Srpskoj varoši i plan masovne deportacije Jevreja u Jasenovac, spriječio je muftija Kurt sa nekolicinom uglednih tuzlanskih Bošnjaka, tražeći od Nijemaca da se ustašama ne dozvoli miniranje crkve, likvidacije i deportacije. (…) U Tuzli nigdje nema ni spomen ploče u čast ovog antifašističkog velikana.”
Tajni ustaški odbor za istrebljenje Jevreja i Srba u Tuzli, pozvao je zloglasnog Vječeslava Montanija, kotarskog predstojnika za Brčko da dođe sa svojim ustašama u Tuzlu i da se izvrši odmazda nad Srbima. Zamišljeno je da se u pravoslavnu crkvu punu vjernika postavi eksploziv, razori srpska varoš u tom gradu i kompletno stanovništvo ubije i otjera u logore.
Pošto se saznalo za ovaj plan, organizovana je konferencija uglednih Bošnjaka Tuzle. Odlučeno je da tročlana delegacija, na čelu s muftijom Muhamedom Kurtom, ode Hohbajeru njemačkom komandantu tog mjesta. Kad je saznala koliko je protivljenje Bošnjaka ovakvim akcijama, njemačka komanda je pismenom naredbom zabranila ustašama da poduzimaju bilo kakve mjere odmazde bez njenog odobrenja. Istovremeno su slične akcije poduzimali i ugledni Hrvati, kao što su Jure Begić, Ante Kamenjašević i drugi. Zbog svega toga, ustaše se nisu usudile da provedu svoj plan. Njemačka komanda je, iz svojih interesa, odmah istakla plakat sa tekstom upozorenja da, „niko ne smije nikoga zlostavljati, oduzimati ili rušiti tuđu imovinu i dirati živalj koji slavi“. U nastojanju da učvrsti demarš kod njemačkog komandanta, muftija Kurt sa grupom uglednih Tuzlaka odlazi u Zagreb i traže da ih Ante Pavelić, poglavnik NDH primi. On to nije učinio, ali ih je primio ministar Andrija Artuković od kojeg delagacija traži da ustaše ne diraju mirno srpsko stanovništvo.
Vera Mujbegović: ”U Tuzli se otpor protiv terora nad Srbima , posle prvog talasa koji je odneo desetine života – vezuje za ime i svetli lik tuzlanskog muftije, Muhameda Kurta koji je sav svoj ugled založio za presjecanje krvavog kola…”
To efendijino veliko djelo, nije zaboravljeno. Kada je Kurt preminuo, oko deset hiljada ljudi je bilo na njegovoj dženazi. Tadašnji prota Đorđe Jovanović održao je govor i uradio nešto neobično. Sišao je u grob, dočekao tabut s efendijinim tijelom i položio ga u kabur.
Meša Selimović: “S dubokim poštovanjem mislim i na tuzlanskog muftiju Muhameda ef. Kurta, dinamičnog, plemenitog, neustrašivog čovjeka. Svoj zaista veliki ugled muftija je založio da bi spasavao ljude iz ustaškog zatvora. (…) Kad je umro, na sahranu je došlo desetak hiljada ljudi, među kojima najviše Srba – seljaka iz okoline Tuzle. Potresan govor nad grobom održao je pravoslavni sveštenik Đorđe Jovanović, koji je cijeli rat proveo u koncentracionom logoru Dahau i čudom ostao živ.”
Efendiju Kurta na današnji dan prisjete se njegovi sugrađani, ali i cijela BiH, a posebno Tuzlaci koji njeguju sjećanje na njega i njegovu humanost. O njemu je snimljen i jedan dokumentarac:
(Balans)